Aneta Burzyśroda, 26 października 20226 minut czytanialiczba wyświetleń: 4303

---

Upcycling, downcycling i recycling. O co w tym chodzi?

Kurczenie się zasobów rodzi konieczność coraz efektywniejszego ich wykorzystania. Sposobem optymalizacji wykorzystania zasobów a równocześnie ochrony środowiska jest ponowne wykorzystanie surowców wtórnych. Można tego dokonywać na różne sposoby - przetworzyć, zakompostować lub wykorzystać kreatywnie.

Czym jest recycling?

Recycling to proces przetwarzani odpadów w nowe, zdatne do użycia produkty. Formą recyklingu jest również kompostowanie. Kompostowaniu mogą być poddawane produkty biodegradowalne - nie tylko spożywcze, ale również przemysłowe.

Czasami do recyklingu w szerszym znaczeniu zalicza się również odzyskiwanie energii w procesach wytwórczych. Temat recyclingu energii zostawmy sobie na inną okazję. Teraz skupmy się na recyclingu w podstawowym jego znaczeniu, a więc na ponownym wykorzystaniu surowców wtórnych. 

Zamiennie będziemy posługiwali się określeniem recycling i jego spolszczoną wersją - recykling. Słowo to weszło już bowiem do słownika języka polskiego. Można w nim również znaleźć mniej popularne słowo - recyklizacja.

Jakie są cele recyklingu?

Celami recyclingu, lub w spolszczonej wersji - recyklingu, są:

• zapobieganie marnotrawstwu,
• zmniejszenie zapotrzebowania na surowce pierwotne,
• zmniejszenie zużycia energii,
• redukcja zanieczyszczenia powietrza poprzez redukcję spalania,
• zmniejszenie zanieczyszczenia wody i gleby poprzez ograniczenie składowania.

Co nadaje się do recyklingu?

Rozwój technologii przetwórstwa odpadów sprawia, że coraz więcej produktów nadaje się do recyklingu. W zależności od rodzaju surowca wtórnego technologie i procesy wyglądają jednak inaczej, sprawiają mniej lub więcej trudności i są mniej lub bardziej energooszczędne. Do recyklingu nadają się: produkty z różnych rodzajów papieru, w tym z tektury, a także ze szkła, metalu, opony, tekstylia, baterie i urządzenia elektroniczne.

Zaletą produktów szklanych i metalowych jest to, że mogą być poddawane ponownemu przetwarzaniu praktycznie w nieskończoność (z pewnymi zastrzeżeniami). Inne, jak na przykład produkty papierowe, w kolejnych cyklach przetwarzania będą stopniowo traciły swoje właściwości.

W przypadku produktów o złożonej budowie, np. urządzeń elektronicznych, recykling polega w pierwszej kolejności na ich rozłożeniu na części składowe, a następnie odzyskiwaniu z nich poszczególnych surowców w ramach różnych procesów. Przykładowo ze sprzętu elektronicznego odzyskać można zarówno tworzywa sztuczne lub metal z obudowy zewnętrznej jak i miedź a nawet złoto z płytek drukowanych.

Również wśród produktów do pakowania dostępne są produkty wielomateriałowe, które przed wyrzuceniem warto rozdzielić. Przykładem mogą być koperty bąbelkowe, w przypadku których warto oddzielić zewnętrzną papierową warstwę od wewnętrznej folii bąbelkowej.

Do kompostowania nadaje się wiele produktów które powstały z surowców pochodzenia naturalnego, przykładowo z odpadów drzewnych, bambusa, odpadów rolnych, skrobii itd. Uzyskany kompost może być następnie wykorzystany do produkcji żywności. Wśród produktów do pakowania dostępnych jest wiele nadających się kompostowania, przykładowo wypełniacz do paczek Skropak albo wełna drzewna.

Czym jest upcycling?

Upcycling to pojęcie jeszcze stosunkowo mało znane w Polsce, chociaż na codzień bardzo wielu Polaków go stosuje. Słowo upcycling ani spolszczone upcykling samo w sobie nie weszło jeszcze do powszechnego użycia, w przeciwieństwie do recyklingu. Chcąc popularyzować pojęcie możemy oczywiście zamiennie używać spolszczonej formy.

Zamiast używania określenia upcycling, albo upcykling, możemy posługiwać się też pojęciem kreatywne odzyskiwanie, albo kreatywne ponowne wykorzystanie. Tym bowiem w praktyce upcyklig jest. 

Upcykling pokazuje, że wartościowe przedmioty można tworzyć nawet ze śmieci. Upcykling polega bowiem na przekształcaniu odpadów i produktów ubocznych w nowe produkty o wyższej wartości. Wartość ta może mieć charakter artystyczny lub ekologiczny.

Z upcyklingiem możemy się spotkać m.in.:

• W sztuce - przykładem jest rzeźba Głowa byka Pabla Picassa, którą artysta wykonał ze starego siedziska i kierownicy roweru.

• ​W przemyśle - przykładowo, wykorzystując materiały ze zużytego sprzętu elektronicznego wraz z postępem technologicznym możemy wytwarzać nowocześniejsze produkty elektroniczne o większej wydajności i mniejszym zużyciu energii.
• W modzie - stare lub niemodne ubrania często stają się materiałem bazowym nowych ciekawych kreacji.
• W energetyce - przykładowo przetwórstwo odpadów biologicznych w biopaliwa.

Pomysły na upcycling surowców wtórnych

Przedstawiamy kilka pomysłów na upcykling surowców:

• Kaszerowanie pudełek. Kaszerowanie to nadawanie wyrobom papierniczym szlachetnego wyglądu poprzez oklejanie papierem. Co prawda można kupić gotowe pudełka kaszerowane, ale można również wykonać je samemu. Szczególnie jeśli posiadamy jakieś niepotrzebne pudełko z wiekiem, które chcielibyśmy przekształcić w ciekawe pudełko do przechowywania lub na prezent. Do tego wykorzystać można zbędne skrawki papieru ozdobnego lub świątecznego. Z narzędzi przydadzą się oczywiście nożyczki biurowe lub nożyk bezpieczny.
• Niepotrzebna folia bąbelkowa będzie doskonałym surowcem do upcyclingu. Można ją przekształcić w zasłonkę prysznicową, torbę wielokrotnego użytku, okładkę na książkę a nawet w ubrania. Więcej o ciekawych sposobach użycia folii bąbelkowej dowiecie się z tego artykułu.
• Plastikowe kubki znajdą dziesiątki, jeśli nie setki alternatywnych zastosowań. Najczęściej wykorzystywane są w kuchni, przykładowo jako foremki na galaretki, lub w przydomowym ogródku jako doniczki na sadzonki albo na zioła. Za pomocą taśmy klejącej lub kleju na gorąco można z nich stworzyć całkiem wymyślne organizery i pudełka do przechowywania różnych różności. Ogranicza nas jedynie wyobraźnia.

Czym jest downcycling?

Dowcycling, lub w spolszczonej wersji downcykling, to taki recykling, w którym produkt z recyklingu ma niższą jakość i funkcjonalność niż materiał wejściowy. W pierwszym momencie mogłoby się wydawać, że jest to przeciwieństwo upcyklingu. W pewnym stopniu tak jest, jednak należy pamiętać, że upcykling jest wyborem, a w przypadku dowcyklingu obniżenie jakości nowego produktu wynika najczęściej z niedoskonałości procesów recyklingu. Mowa tutaj o tak zwanym przetwórstwie kaskadowym w wyniku którego w każdym kolejnym cyklu otrzymujemy materiał nieco niższej jakości.

Istnieją surowce, które teoretycznie można przetwarzać w nieskończoność. Przykładowo metale i szkło mogą być wielokrotnie przetapiane. W praktyce w procesach przemysłowych często ulegają one zanieczyszczeniu. Ich oczyszczenie przy recyklingu mogłoby być możliwe, ale wiąże się ze zbyt dużymi kosztami i bardziej opłacalne jest uzyskanie materiału niższej jakości, który wciąż będzie się nadawał do wielu zastosowań.

W praktyce większość recyklingu jest w istocie downcyklingiem. Tam bowiem, gdzie obniżenie jakości nie wynika ze zbyt wysokich kosztów jej utrzymania, przeszkodą jest niedoskonałość technologii. Oznacza to, że nie możemy danego produktu przetwarzać w nieskończoność. Właśnie dlatego powinniśmy w pierwszej kolejności wybierać produkty wielokrotnego użytku, w dalszym etapie poddawać je upcyclingowi, a dopiero jeśli nie będzie to możliwe - downcyclingowi.

Przykłady na downcycling surowców wtórnych

Możliwość poddania odpadów procesowi recyklingu zależy od zdolności danego materiału do zachowania swoich właściwości po przetworzeniu. Niestety większość recyklingu stanowi w istocie downcycling. Przykładami mogą być:

• Przetwórstwo papieru - przyjmuje się, że papier można poddawać recyklingowi do 5 razy. Co więcej - z jednej tony makulatury uzyskuje się około 900 kilogramów papieru. Oznacza to, że w każdym cyklu obniża się nie tylko jakość materiału, ale również jego ilość. Recykling papieru wciąż jest jednak korzystny. Zużywa mniej energii niż produkcja papieru z surowców drzewnych, a także mniej zanieczyszcza wodę i powietrze.
• Wysokiej jakości stal samochodowa, po wycofaniu pojazdu z eksploatacji jest często przemieszana na etapie złomowania z miedzią i cyną. Ze złomu takiego wytwarza się stal, która nie spełnia specyfikacji dla stali samochodowej, za to znajduje zastosowanie w budownictwie.
• Tworzywa sztuczne wykorzystywane przykładowo w butelkach na napoje, w procesie zbierania odpadów ulegają zmieszaniu z różnymi innymi tworzywami. W procesie recyklingu powstają często hybrydy różnych tworzyw z których wytwarza się niższej jakości produkty przemysłowe - przykładowo plastikowe siedziska.

Gdybyśmy chcieli prześledzić cykl życia papieru to może on wyglądać przykładowo tak:

• etap pierwszy - wysokiej jakości papier na książki, kalendarze, czasopisma, broszury itp.
• etap drugi - papier ksero lub papier kancelaryjny
• etap trzeci - tektura i opakowania kartonowe 
• etap czwarty - papier pakowy
• etap piąty - wypełniacze papierowe np SizzlePak lub wytłoczki do jajek.

Zasady segregacji odpadów do recyklingu

Aby zapewnić wysoki stopień przetwarzania surowców wtórnych niezbędne jest zapewnienie systemu zbiórki oraz segregacja odpadów. Zbiórkę selektywną ułatwią odpowiednio dobrane worki na śmieci.

W poszczególnych gminach określone powinny być terminy i zasady wywozu odpadów. Warto jednak pamiętać o kilku ogólnych zasadach dotyczących segregacji odpadów nadających się do recyklingu:

• Opakowania należy opróżnić z płynów i innej zawartości
• Opakowania takie jak butelki z tworzyw sztucznych, kartony, pudełka i puszki należy zgnieść
• Opakowań szklanych nie należy tłuc
• Baterie i akumulatorki należy wyrzucać do specjalnych pojemników
• Przeterminowane lekarstwa należy odnieść do apteki
• Odpady niebezpieczne i elektrośmieci należy dostarczyć do specjalnych punktów odbioru.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą sklepu Neopak w której dostępny jest bogaty wybór produktów spośród których wiele pochodzi z recyklingu i większość się do niego nadaje.